3. ศิลปะแบบทวารวดี (ต่อ)

    สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ทรงสันนิษฐานว่า พระเจ้าอนิรุทธมหาราชแห่งเมืองพุกามคงเสด็จยกทัพมาตีนครปฐม ซึ่งเป็นราชธานีของอาณาจักรทวารวดีในปลายพุทธศตวรรษที่ 16 แทนที่จะไปตีเมืองสะเทิมดังกล่าวไว้ในพงศาวดารพม่า เพราะที่เมืองนครปฐมมีโบราณวัตถุสถานทางพระพุทธศาสนามากกว่าที่เมืองสะเทิม อานันทเจดีย์ซึ่งสร้างขึ้นที่เมืองพุกามในรัชกาลของพระเจ้าคันชิตหรือจันชิตถา ราชโอรสองค์ที่ 2 ของพระเจ้าอนิรุทธมหาราชก็มีแผนผังเหมือนกับที่วัดพระเมรุที่จังหวัดนครปฐม เปลี่ยนแต่พระพุทธรูปในซุ้มทั้ง 4 เป็นพระยืน ที่วัดพระเมรุเป็นพระนั่งห้อยพระบาท อาณาจักรทวารวดีคงหมดอำนาจลงเนื่องจากการรุกรานของพระเจ้าอนิรุทธครั้งนี้ อย่างไรก็ดีความข้อนี้นักปราชญ์บางท่านก็ยังไม่ยอมเชื่อ และเห็นว่าอาณาจักรทวารวดีคงสลายตัวลงในปลายพุทธศตวรรษที่ 16 เนื่องจากกา่รรุกรานของกองทัพขอมจากประเทศกัมพูชาสมัยพระเจ้าสุริยวรมันที่ 1 มากกว่า ทั้งนี้เพราะจารึกหรือพงศาวดารพม่ายังไม่เคยปรากฏเรื่องการรุกรานของพระเจ้าอนิรุทธมหาราชเข้ามาในประเทศไทยเลย

พระยืน ที่อานันทเจดีย์ เมืองพุกาม

พระคันธารราษฎร์ พระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาท ที่วัดพระเมรุ จังหวัดนครปฐม